داشت خرما

داشت

 

آبیاری:

نخلستان‌ها را به روش‌های گوناگون آبیاری می‌کنند.

به طور کلی می توان گفت دور و زمان آبیاری در نخلستان های خرما در مناطق مختلف خرما خیز کشور بر حسب میزان آب قابل دسترس ، سیستم آبیاری ، شرایط آب و هوایی ، فصول مختلف سال ، سن درختان ، نحوه کاشت ، جنس و بافت خاک ، کیفیت خاک و آب آبیاری متفاوت است .

به عنوان مثال در خوزستان و در منطقه خرمشهر و آبادان با استفاده از جذر و مد دریا، آبیاری به روش جوی و پشته‌ای انجام می‌شود. به این ترتیب که درخت خرما را کنار جوی می‌کارند و هنگام مد رودخانه اروند، آب به نهرهایی که به رودخانه وصل است وارد می‌شود، سپس آب نهرها به داخل نخلستان‌ها می‌رود. در هنگام جذر و فروکش سطح آب رودخانه، آب نخلستان‌ها به رودخانه باز می‌گردد و به این ترتیب نخلستان‌ها آبیاری می‌شوند. در منطقه شادگان خوزستان با انشعاب از رودخانه جراحی به وسیله نهرهایی که طول برخی از آنها به ۲۰ کیلومتر نیز می‌رسد، نخلستان‌ها را به شکل جوی و پشته‌ای و کرتی آبیاری می‌کنند. نهرهای اصلی به نهرهایی فرعی منشعب می‌شوند. در بعضی مناطق یا نخل را داخل کرت می-کارند و آنرا به صورت غرقابی آبیاری می‌کنند و یا به شکل جوی و پشته‌ای. در برخی نواحی کم آب مانند بلوچستان خرما را روی مرز کرت‌های بزرگ کاشته‌اند و داخل کرت گندم یا برنج می‌کارند. با آبیاری این زراعت‌ها درختان‌خرماهم آبیاری می‌شوند. درمنطقه برازجان اطراف‌نخلستان‌ها دیواره‌های خاکی بزرگی ایجاد می‌کنندو در زمان پرآبی رودخانه‌ها (زمستان) کرت‌ها را از آب پر می‌کنند و درتابستان و فصل کم‌آبی۳ تا ۴ بار آبیاری می‌کنند. درمیناب وحاجی‌آباد بندرعباس درطول تابستان درخت خرمارا ۲ تا ۳ بارآبیاری می‌کنند. اکنون چند سالی است که آبیاری قطره‌ای نیز به شیوه‌های پیشین آبیاری افزوده شده است.

آبیاری باغهای تازه احداث :

بهترین طریقه آبیاری نخلستان های جدید الاحداث در سیستم آبیاری سطحی آبیاری تشتکی است در این روش با در نظر گرفتن اندازه نهال ، تشتکی در اطراف آن درست می کنند و آن را با ایجاد جوی های فرعی به جوی اصلی وصل می کنند.

در اکثر مناطق دور آبیاری در نخلستان های جدید الاحداث در ماه اول یک روز در میان و در ماه دوم دو روز در میان و در ماه سوم سه روز در میان و بعد از آن هفته ای یکبار است.

آبیاری در زمستان هر ۱۵ـ۱۰ روز یکبار صورت می گیرد.

آبیاری نخل های مثمر:

در روش آبیاری سطحی در شرایط ایران بطور کلی نخلستان هایی که دارای خاک سبک می باشند در تابستان ۷ـ۴ روز و در زمستان ۳۰ـ۲۰ روز یکبار آبیاری میشوند و نخلستان هایی که دارای خاک سنگین هستند در تابستان ۱۲ـ۷ روز یکبار ودر زمستان ۴۵ـ۳۰ روز یکبار آبیاری میشوند.

 

گرده افشانی:

گرده افشانی خرما یکی از حساس ترین کارهای نخل داری است که نقش بسیار مهمی در افزایش کمیت و کیفیت محصول دارد. در شرایط ایران فصل گرده افشانی از اواسط بهمن ماه تا اواسط اردیبهشت ماه به طول می انجامد. گرده افشانی در نخل خرما به دو صورت طبیعی و مصنوعی انجام می‌شود.

 

گرده افشانی طبیعی :

این نوع گرده افشانی بوسیله باد و حشرات انجام می شود از نظر اقتصادی قابل توصیه نیست زیرا:

v    به مقدار زیادی نخل نر نیاز دارد

v    وزش باد و فعالیت حشرات تابع شرایط جوی است .

 

گرده افشانی مصنوعی :

بوسیله انسان انجام می شود و به دو شکل سنتی و مکانیکی اعمال میگردد.

 

v    گرده افشانی سنتی

-        قراردادن خوشکهای گل نر درون خوشکهای گل ماده: یکی از متداولترین روشهای گرده افشانی در اغلب مناطق خرما خیز کشور میباشد.

-        قراردادن دانه گرده درون پارچه و تکانیدن روی خوشه های ماده.

-        قرار دادن قطعات پنبه آغشته به دانه گرده درون گل آذین ماده: این روش در کالیفرنیا مورد استفاده قرار گرفته است.

 

v    گرده افشانی مکانیکی

جهت گرده افشانی مکانیکی از دستگاه گرده افشان استفاده می کنند.

مزایای گرده افشانی مکانیکی:

-        عدم نیاز به صعود از درختان نخل خرما و سهولت عملیات گرده افشانی

-        کاهش هزینه گرده افشانی

-        عدم نیاز به کارگر ماهر

-        کاهش میزان گرده مصرفی

-        عدم خطر جانی جهت فرد گرده افشان

-        راندمان کار بسیار بالا است

 

v    زمان گرده افشانی :

در غالب ارقام خرما بالاترین مقدار محصول با گرده افشانی سه یا چهار روز بعد از باز شدن اسپات(گریبانه) ماده حاصل می شود.

 

v    نحوه جداسازی و نگهداری گرده:

اسپات نر رسیده را باید صبح زود و بلافاصله پس از باز شدن گریبانه چید تا باد یا زنبورها باعث اتلاف گرده نشوند

 

v    رطوبت گیری:

 پس از قطع گل آذین نر از پایه مادری عملیات رطوبت گیری باید صورت گیرد عدم انجام این کار باعث سیاه شدن (کپکی شدن) و نابودی گل آذین می گردد.

نحوه خشک کردن و رطوبت گیری گل آذین در مناطق مختلف بسته به سلیقه و امکانات نخل دار متفاوت است یکی از عمومی ترین روشها به شرح زیر است :

-        خارج کردن خوشه گل نر از درون گریبانه

-        قراردادن خوشه گل روی طناب یا درون سینی ، روی کاغذ روزنامه یا پارچه تمیز بمدت ۲ الی ۳ ساعت در مکان مناسب مقابل آفتاب

-        تکاندن خوشه گل جهت جمع آوری گرده گلهای رسیده و باز شده با استفاده از دست یا ضربه زدن با میله آهنی باریک به وسط دم خوشه.

-        قطعه قطعه کردن خوشه گلهای نر به گونه ای که هر قطعه حداقل دارای ۳ـ۲ رشته باشد.

-        قراردادن خوشه ها روی نخ سیمی یا طناب های باریک و در جای خشک و نیمه سایه و به دور از آفتاب شدید و مستقیم

-        قرار دادن سینی یا کاغذ روزنامه زیر طنابها و جمع آوری گرده ۳ـ۲ بار در طول روز و خشک کردن و نگهداری آن در ظروف مناسب.

 

v    نحوه نگهداری گرده خشک :

بهترین روش نگهداری گرده خشک قراردادن آن درون ظروف شیشه ای سر بسته غیر قابل نفوذ به هوا در مجاورت کلرید کلسیم که جاذب الرطوب است ( برای هر کیلو گرم دانه گرده میزان دویست گرم کلرید کلسیم ) نیاز است و در شرایط یخچال با درجه حرارت ۵ـ۴ درجه سانتی گراد می باشد.

 

 

نکات کلیدی در مورد گرده افشانی خرما:

v     گرده افشانی در ساعت ۱۰ صبح لغایت ۳ بعداظهر انجام شود.

v     در صورتی که بارندگی ۳-۲ روز بعد از گرده افشانی به وقوع پیوست گرده افشانی تکرار گردد.

v     در روش مکانیکی گرده افشانی باید حداقل دوبار و به فاصله ۳-۲ روز انجام شود.

v     گرده افشانی مکانیکی به دلیل مزایای متعدد بر گرده افشانی سنتی ار جحیت دارد. بنابر این توصیه می شود از این روش استفاده گردد.

v     در نقاطی که درجه حرارت در هنگام گرده افشانی پایین است از کیسه های کاغذ کرافت روی گل آذین های گرده افشانی شده استفاده شود و ۱۰-۸ روز بعد برداشته شوند.

v     تنک اول میوه خرما را می توان با حذف یک سوم طول خوشه در ارقام با خوشک های بلند در هنگام گرده افشانی انجام داد.

v     در گرده افشانی سنتی حتماً از کارگران ماهر استفاده شود.

v     در گرده افشانی به روش مکانیکی استفاده از گرده خشک تازه (گرده خشک سالجاری) بر گرده خشک سال گذشته ار جحیت کامل دارد.

v     شکاف خوردن گریبانه ماده علامت رسیدن آن و آمادگی جهت گرده افشانی است.

v     هم زمانی رسیدن گل های نخل خرمای نر و ماده به ویژه در هنگامی که روش گرده افشانی سنتی می باشد، بسیار مهم است.

v     گرده افشانی در اکثریت ارقام ۴-۲ روز بعد از پس از باز شدن اسپات انجام شود.

v     استفاده از گرده خشک در مواردی نظیر سطح کاشت زیاد و وجود ارقام مختلف با تاریخ گل دهی متفاوت ضروری است.

v     بهترین روش نگهداری گرده خشک قراردادن آن درون ظروف سر بسته بدون هوا در مجاور کلرید کلسیم و درون یخچال با درجه حرارت ۵-۴ درجه سانتی گراد است.

v     مناسب ترین نسبت اختلاط دانه گرده با آرد سبوس گندم و یا پودر تالک میزان ۲۰% دانه گرده و ۸۰% مواد همراه است.

v     میزان گرده مصرفی برای هر خوشه یک گرم از مخلوط دانه گرده و مواد همراه با ترکیب ۲۰% دانه گرده و ۸۰% مواد همراه است. به عبارت دیگر میزان مصرف دانه گرده حدود ۲/۰گرم به ازاء هر خوشه است. ولی در روش سنتی میزان گرده مصرفی حداقل یک گرم است.

v     استفاده از دانه گرده خشک تازه مؤثرتر است.

v     اختلاط دانه گرده سال قبل با دانه گرده سال جاری در مواردی که ناچار به استفاده از دانه گرده سال قبل هستیم توصیه می گردد.

 

 

 

تنک میوه خرما

 

به طور کلی دلایل اصلی تنک کردن میوه خرما عبارتند از :

v    افزایش مرغوبیت و بازار پسندی محصول.

v    افزایش اندازه میوه.

v    جلوگیری از سال آوری و تنظیم میوه دهی مناسب سالیانه.

v    کاهش ریزش محصول.

v    کاهش پدیده ترشیدگی میوه به ویژه در مناطق مرطوب، با افزایش امکان تهویه بیشتر درون خوشه ها.

v    کاهش فشردگی میوه ها در  خوشه و در نتیجه کاهش میزان ساییدگی و بد شکلی آنها.

v    افزایش سرعت رسیدگی میوه ها و بهبود رنگ گیری آنها.

v    کاهش خسارت عارضه پژمردگی و خشکیدگی خوشه خرما.

 

روش های تنک کردن خرما :

v    کاهش تعداد خوشه ها (Bunch removal)    

v    تنک کردن خوشه ها

v    تنک کردن با استفاده از مواد شیمیایی

 

کاهش تعداد خوشه های خرما:

روش ستنی و متداول تنک کردن در مناطق خرما خیز دنیای جدید و قدیم، قطع کامل تعدادی از خوشه ها است. این روش بر اساس نسبت برگ به خوشه انجام می شود.

مناسبترین نسبت برگ به خوشه برای اکثریت ارقام خرما ۱۰ برگ به یک خوشه می باشد. در کاهش تعداد خوشه ها رعایت دو نکته ضروری است:

v    حذف خوشه های ضعیف و تلقیح نشده.

v    رعایت تعادل خوشه ها روی درخت.

در شرایط ایران معمولاً نخل کاران، تمام خوشه های ظاهر شده در دو سال اول را به منظور تقویت درخت حذف می کنند و در سال سوم تعداد محدودی خوشه (۳-۲) خوشه نگهداری می کنند و به تدریج با افزایش سن درختان تعداد خوشه ها افزایش می یابد تا اینکه نهایتاً روی هر درخت ۱۲-۱۰ خوشه نگهداری  می کنند..

 

عمل تنک خوشه ها را می توان در دو مرحله انجام داد:

الف : زمان گرده افشانی: در این مرحله معمولاً غلاف هایی که خیلی زود یا خیلی دیر ظاهر می شوند حذف می گردند.

ب: شش الی هفت هفته بعد از گرده افشانی: با در نظر گرفتن نسبت مناسب برگ به خوشه تعدادی از خوشه های تلقیح نشده و ضعیف حذف می شوند.

 

 

 

تنک خوشه:

v    ـ حذف یک سوم از انتهای خوشه در هنگام عمل گرده افشانی که در ارقام با خوشک های بلند اعمال میشود.

v    ـ حذف یک سوم از انتهای خوشه در مرحله کیمری

v    ـ حذف یک سوم از خوشکهای داخل خوشه

v    ـ حذف تعدادی از میوه ها روی خوشکها

 

تعیین روش مناسب تنک کردن:

یکی از نکات مهم درمورد انتخاب شیوه و زمان تنک کردن میوه خرما، توجه به زمان ظهور آفات مهم و درجه اول میوه خرما خیز است به عنوان مثال در مناطقی که خسارت کرم میوه خوار بیش از ۲۰ درصد است باید عملیات تنک کردن را پس از پایان مرحله خسارت نسل اول آفت انجام داد البته در مناطقی که این آفت وجود دارد و خسارت آن کمتر از ۲۰% باشد نیازی به مبارزه علیه آفت نیست چون در این حالت عمل تنک کردن طبیعی میوه توسط این حشره، به نحو مطلوبی انجام می شود از نظر اقتصادی  تنک میوه ها به روش حذف یک سوم نوک گل آذین در مرحله گرده افشانی مناسبترین روش می باشد که علاوه بر افزایش کیفیت و خواص بازار پسندی میوه باعث کاهش خسارت عارضه پژمردگی و خشکیدگی خوشه خرما می گردد.

 

هرس نخل

معمولاً پنج نوع هرس در نخل خرما متداول است:

۱-هرس برگ ۲-هرس دمبرگ ۳-هرس خار ۴-هرس دم خوشه ها پس از برداشت ۵-حذف تنه جوش و پاجوش

 

1-     هرس برگ خرما :

اهداف هرس برگ در نخل خرما

v  حذف برگهای خشکیده و آویزان به درخت به منظور سهولت عملیات داشت و برداشت و بهبود تهویه در نخلستان.

v  حذف برگهای آلوده به آفات و بیماری ها (برگ های آلوده به انواع شپشک ها و برگ های آلوده به انواع لکه برگی‌ها

v  رعایت نسبت برگ به خوشه و تولید محصول با کمیت و کیفیت مناسب.

v  سهولت در انجام عملیات گرده افشانی.

v  سهولت در انجام عملیات خم کردن خوشه ها به سمت پایین و آرایش و تنظیم خوشه ها روی نخل خرما.

v  ایجاد تعادل بین اندام های رویشی و زایشی گیاه.

v  جلوگیری از پوسیدگی تدریجی تنه نخل.

 

زمان هرس برگ خرما:

v      هرس پس از برداشت محصول: در این مرحله برگ های خشکیده و برگ های آلوده به آفات و بیماری های نخل حذف می شوند.

v      در زمان گرده افشانی: این کار به منظور سهولت در گرده افشانی انجام می شود.

v      در زمان تنظیم و آرایش خوشه ها (۸-۶ هفته پس از گرده افشانی): این نوع هرس به منظور رعایت نسبت مناسب بین برگ و خوشه و ایجاد فضای مناسب زیر خوشه ها جهت آرایش خوشه ها و همچنین سهولت درعملیات پوشش خوشه ها و برداشت آنها صورت می گیرد.

 

2-    هرس دمبرگ خرما (تکریب): 

در نخلستان های تجاری حذف برگ ها در دو مرحله صورت می گیرد. در مرحله اول که بخش اعظم برگ ها در آن حذف می گردند شامل بریدن بخش کاملاً خشک و پلاسیده برگ ها می شود (هرس). در این مرحله به فاصله تقریبی ۴۰-۳۰ سانتی متر از محل اتصال برگ به تنه اقدام به بریدن برگ ها می شود و حذف انتهای دمبرگ ها (کرب ها) در مرحله دوم صورت می پذیرد.

در مرحله دوم هرس (تکریب) که معمولاً هر ۳-۲ سال یکبار انجام می شود بخش باقیمانده از دمبرگ ها در فصل مناسب آن که معمولاً در فصل پاییز و پس از اولین بارندگی است بریده شده و حذف می گردد. بارش باران باعث نرم شدن بافت های دمبرگ ها شده و عمل برش را تسهیل می نماید.

 

فواید تکریب :

v    حذف کرب ها عملاً باعث حذف محل تجمع آفات و بیماری ها می گردد. زیرا بسیاری از حشرات و کنه های زیان آور لابلای الیاف دمبرگ ها زندگی می گذرانند.

v    جلوگیری از حمله موریانه به تنه.

v    جلوگیری از پوسیده شدن تنه نخل.

v    سهولت صعود از نخل جهت انجام عملیات به باغی از قبیل گرده افشانی، تکریب، هرس، تنک کردن، برداشت و ….

v    کاهش میزان تجمع رطوبت در اطراف تنه.

v    زیبا سازی تنه نخل به ویژه در نخل هایی که کاربرد زینتی دارند.

 

روش های تکریب :

v    عملیات حذف انتهای دمبرگ ها در مناطق مختلف خرما خیز کشور به روش های متفاوتی انجام می شود. رایج ترین روش های تکریب، روش های دستی است که با استفاده از عکفه، اره و یا تبر انجام می شود.

v    تکریب با تبر نیاز به مهارت و دقت فراوان و هم چنین قدرت کافی جهت ضربه زدن دارد.

v    خطر آسیب رسانی به تنه ها و فیبرهای سیستم آوندی در این روش بسیار زیاد است و از این جهت دقت فراوانی باید مبذول گردد.

v    لبه تبر به طور مداوم نیازمند تیز کردن می باشد و عمل تیز کردن آن مشکل تر از اره و عکفه است.

 

3-   هرس خار:

معمولاً در همه ارقام خرما در قسمت قاعده دمبرگ و در دو طرف آن تعدادی خار وجود دارد. تعداد این خارها در ارقام مختلف متفاوت و بین  ۶۰-۱۰ عدد متغیر است. از آنجایی که صعود از درخت خرما جهت انجام کارهایی نظیر گرده افشانی، تنک خوشه، تنظیم و آرایش خوشه ها و برداشت محصول امری اجتناب ناپذیر است، وجود این خارها عامل مزاحم محسوب شده و در صورت عدم حذف این خارها از ۲۵-۲۰ برگ پایین تاج درخت امکان آسیب رسیدن به فرد صعود کننده زیاد است و در خیلی از موارد بدون حذف این خارها انجام موارد ذکر شده غیر عملی خواهد بود. لذا لازم است قبل از گرده افشانی یا در هنگام گرده افشانی نسبت به حذف این خارها اقدام گردد. نخل کاران جهت حذف این خارها از وسیله ای به نام خارزن دستی استفاده می کنند. در هنگام استفاده از این وسیله، جهت حرکت آن از سمت قسمت ته دمبرگ به سمت نوک دمبرگ تا محلی که خار وجود دارد می باشد. اخیراً در مؤسسه تحقیقات خرما و میوه های گرمسیری دستگاه خارزنی خرما طراحی و ساخته شده است که جهت هرس نخل های جوان و کم ارتفاع مناسب به نظر می رسد.

 

 

 

۴ـ هرس دم خوشه ها پس از برداشت:

بعد از اتمام عملیات برداشت در نخلستان در اولین فرصت باید اقدام به حذف دم خوشه های باقی مانده روی نخل خرما نمود. این کار هم باید در ارقام ماده و هم در ارقام نر صورت گیرد. زیرا که در خیلی از موارد این دم خوشه ها می توانند عامل بقا و انتشار بیماری های قارچی در نخلستان باشند. این مسئله بویژه در مناطقی مثل خوزستان که بیماری خامج یا پوسیدگی گل آذرین خرما مسئله ساز است اهمیت زیادی دارد.

 

۵ـ حذف پاجوش و تنه جوش:

معمولاً در سنین جوانی نخل (تا ۲۰ سال اول پس از کاشت) تعدادی پاجوش (معمولاً ۱۵-۶ عدد) پای هر درخت تولید می شود. در حال حاضر متداولترین روش تکثیر نخل خرما استفاده از پاجوش است. ضمن این که فروش پاجوش یکی از منابع درآمد نخل کاران می باشد. اما نکته مهم این است که نگهداری تعداد زیادی پاجوش روی درخت و برای مدت طولانی علاوه بر ایجاد مشکلات مرحله داشت محصول باعث ضعف درخت و کاهش عملکرد آن می گردد.

طبق بررسی های بعمل آمده حداکثر ۵-۴ پاجوش پای هر درخت باید نگهداری و بقیه حذف شوند. بنابراین لازم است هر سال تعدادی از پاجوش ها از درخت جدا شوند. ضمناً در مواردی که روی تنه های نخل ساقه جوش وجود داشته باشد باید نسبت به حذف آنها اقدام گردد.

 

مصرف کود در خرما:

نخل خرما نیاز غذایی مشابه با سایر گیاهان دارد عناصر غذایی مورد نیاز جهت رشد و تولید محصول در نخل خرما به استثنای عناصری که از طریق هوا جذب می شوند:

عبارتند از : ازت، فسفر، پتاس، کلسیم ، کبالت ، مس ، آهن ، منیزیم، منگنز، مولیبدن، کلر، سدیم، گوگرد و روی. مقدار مورد نیاز نخل خرما به این عناصر متفاوت است ازت ، فسفر و پتاس در زمره عناصر پرمصرف بشمار می روند

نیاز غذایی خرما:

۱ـ کودهای آلی:

حداقل هر دو سال یکبار باید مقدار  ۵۰ ـ۳۰ کیلوگرم کود حیوانی پوسیده در خاک پای درختان خرمای بالغ پخش و مخلوط گردد. بطور کلی میزان کربن آلی در خاک پای درختان باید بیش از یک درصد باشد. بهترین زمان مصرف کودهای حیوانی در اواخر زمستان می باشد.

۲ـ کودهای شیمیایی:

بطور کلی گیاهان از جمله درخت خرما به ۱۶عنصر غذایی نیاز دارند

 

عناصر پر مصرف

عناصر پر مصرف عبارتند از فسفر و پتاسیم . برای تأمین ازت مورد نیاز گیاه در آبیاری قطره ای می توان از کود اوره، سولفات آمونیوم و نیترات آمونیوم استفاده کرد همه انواع این کودها در سیستم آبیاری چه به صورت محلول و تزریق از طریق سیستم و چه به صورت چالکود قابل استفاده اند.

 

عناصر کم مصرف

عمده عناصر کم مصرف عبارتند از آهن ، روی ، بر ، مس ، منگنز و مولیبدن

کودهای سولفات روی، سولفات منگنز، سکوسترین آهن به ترتیب به میزان ۱۵۰ـ۱۰۰ ، ۱۵۰ـ۱۰۰ و ۱۰۰ گرم در هنگام مصرف کودهای فسفره و پتاسه باید مصرف شوند.

میانگین توصیه های انجام شده به عنوان یک برنامه کود دهی جهت استفاده در سه سطح زمان کاشت، نخل های جوان کمتر از ۴ سال و نخل های بالغ مورد عمل قرار گرفته و به شرح زیر جهت کود دهی نخل خرما توصیه گردیده است.

 

توصیه کودی در زمان کاشت:

در زمان کاشت پاجوش یا نهال های کشت بافت باید کود های زیر با خاک سطحی مخلوط و چاله ها پر شوند.

۱۵ـ۱۰ کیلوگرم کود حیوانی پوسیده ، خشک و با کیفیت مناسب.

۷/۰ کیلوگرم سوپر فسفات

۲۵/۱ کیلوگرم سولفات آمونیوم

۰۸/۱ کیلوگرم سولفات پتاسیم

سولفات آمونیوم و سولفات پتاسیم را می توان با خاک سطحی مخلوط و مورد استفاده قرار داد و یا می توان بعد از کاشت نهال همراه با سیستم آبیاری استفاده کرد.

کود سولفات آمونیوم و سولفات پتاسیم باید به صورت جداگانه در آب آبیاری مصرف شوند

ـ بعد از ۳ـ۲ نوبت آبیاری یکبار مصرف شوند

 

زمان مصرف:

به منظور بدست آوردن بهترین نتیجه از مصرف کودهای شیمیایی باید زمان مصرف کودها با مراحل حساس رشد گیاهان منطبق گردد. در بعضی نخلستان های تجاری در برخی از کشورهای خرما خیز کود مورد نیاز نخل خرما راهمراه با سیستم آبیاری در اختیار گیاه قرار می دهند به این روش کود آبیاری (fertigation) گویند.

در روش کود آبیاری کود ازته باید به مدت هشت ماه و از ماههای آبان تا خرداد به درختان داده شود مصرف کود فسفر و پتاس هر سه ماه یکبار (اوایل بهمن ،اوایل اردیبهشت ماه و اوایل مردادماه و اوایل آبان ماه ) صورت گیرد.

 

 

 مدیریت مبارزه با آفات وبیماری‌های مهم خرما:

 

زنجرک خرما 

زنجرک خرما یکی از آفات زیان آور مناطق خرما خیز کشور می باشد. حشرات بال دار و پوره های آن بوسیله خرطوم خود شیره برگ ها و مواد سبزینه را مکیده و فضولات شیرین و چسبناکی از خود در بالا و زیر برگ ترشح می کنند و در نتیجه میوه های خرما ریخته و آنچه می ماند نامرغوب و لاغر و غیر قابل مصرف می شود. بر اثر حمله آفت تمام اعضای فوقانی درخت چسبناک می گردند و به همین مناسبت این آفت را در جنوب کشور شیره یا عسلک خرما می گویند.

 

خروج پوره های نسل تابستانه زنجرک از اوسط تیرماه تا اواسط شهریور ماه ادامه می یابد. نشو و نمای پوره های نسل تابستانه زنجرک از اواسط تیر ماه با باز شدن تخم ها آغاز و تا اواخر مهر ماه به طول می انجامد. زنجرک های بالغ نسل دوم یا تابستانه پس از جفتگیری تخم ریزی می نمایند. تخم گذاری زنجرک های ماده از شهریور ماه تا اواخر مهر ماه ادامه پیدا می کند.

این تخم ها نسل زمستانه را تولید خواهد کرد و فصل زمستان را به حال تخم در داخل برگ ها باقی می مانند. در اواخر اسفند پوره های زمستانه ظاهر می شوند. به طور کلی در مناطق خرما خیز کشور دوره کامل نشو و نمای زنجرک از بدو تخم گذاری الی مرگ آن در نسل زمستانه حدود ۲۷۰-۲۵۵ روز و در نسل تابستانه حدود ۱۱۸-۱۰۵ روز طول می کشد.

 

روش های کنترل :

 

مبارزه شیمیایی با افات خرما:

مناسب ترین زمان سم پاشی موقعی است که ۴۰-۳۰ درصد (بسته به نوع منطقه و شدت آلودگی تخم روی برگ ها) تخم ها تفریغ شده باشند. سم پاشی نوبت اول یک هفته الی ده روز پس از گرده افشانی درختان خرما و سم پاشی دوم پس از برداشت محصول خرما توصیه می شود. مهم ترین سمومی که در شرایط فعلی می توان به کاربرد عبارتند از:

دیازینون ۶۰% به نسبت ۲-۵/۱ در هزار مخلوط در آب.

اکتلیک اموسیون ۵۰% به نسبت دو در هزار مخلوط در آب.

اخیراً استفاده از حشره کش رلدان (۴۰%  EC) به غلظت ۲ در هزار جهت مبارزه با زنجرک خرما توصیه شده است.

 

 

کرم میوه خوار خرما :

 

مشخصات ظاهری:

حشره بالغ پروانه ای به رنگ خاکستری مایل به سفید با پولک های نقره ای است و در سطح بدن نقطه های کوچک قهوه ای دارد. شاخک ها نخ مانند و عرض بدن با بال های باز ۱۳-۱۱ و طول آن ۸-۶ میلی متر می باشد. تخم کروی شکل به قطر یک میلی متر و به رنگ سفید شیری می باشد. لارو آفت به رنگ سفید مایل به زرد، کمی صاف و براق و به طول ۱۲-۱۰ میلی متر است. شفیره بیضی شکل و دو سر آن کشیده، به رنگ زرد و طول ۱۵ میلی متر است.

 

روش های کنترل :

الف)  مبارزه بیولوژیک در خرما :در مناطق خرما خیز ایران چهار نوع زنبور پارازیتویید وجود دارند که از لاروهای میوه خوار خرما تغذیه می نمایند.

 

ب) مبارزه مکانیکی :پوششانیدن خوشه ها پس از گرده افشانی با کاغذهای مخصوص، پارچه و یا الیاف خرما و باز کردن آن پس از ۳۰ الی ۴۵ روز به صورتی که در بعضی مناطق سیستان و بلوچستان متداول است تا حدود زیادی از شدت خسارت آفت می کاهد. زیرا در این مدت حشره بالغ نمی تواند روی خوشه و میوه های خرما تخم ریزی نماید و در نتیجه میوه های خرما از ریزش و آسیب دیدگی محفوظ می مانند.

 

 

ج) مبارزه زراعی و مکانیکی در خرما :

جمع آوری و انهدام میوه های آلوده، انجام عمل هرس دمبرگ و حذف الیاف اطراف تنه (پناهگاه زمستانگذرانی لارو) می تواند در کاهش آلودگی مؤثر باشد.

 

سموم توصیه شده برای مبارزه باآفت عبارتند از :

v    دیازینون به نسبت ۲ در هزار .

v    اکتیلیک (پیریمیفوس متیل) امولسیون۵۰% به نسبت دو در هزار مخلوط با آب .

در نخلستان هایی که زنجرک خرما و کرم میوه خوار به صورت توأم وجود دارند کاربرد یکی از سموم بالا هر دو آفت را کنترل می کند.

 

کرم گرده خوار خرما  :

این آفت در تمام مناطق خرما خیز کشور وجود دارد. خسارت آفت از هنگام ترکیدن غلاف های خرما شروع می شود. لاروهای جوان در بهار از گرده های خرما تغذیه کرده و سبب می شود خوشه ها شکل اصلی خود را از دست داده و با وجود بودن رطوبت در بهار و حمله قارچ ها و باکتری ها خوشه های آفت زده سیاه شوند.

 

مبارزه :

آفت گرده خوار خرما نیاز به مبارزه جداگانه ندارد. در مناطقی که با لاروهای میوه خوار و زنجرک خرما مبارزه می شود این آفت نیز کنترل می گردد.

 

 

 

بیماری های خرما :

 

بیماری پوسیدگی گل آذین خرما : 

بیماری پوسیدگی گل آذین خرما (خامج) از مهم ترین بیماری های نخلستان های کشورهای اطراف خلیج فارس از جمله ایران است. اولین علائم آلودگی در هنگام ظهور اسپات یعنی اواخر زمستان و یا اوایل بهار به صورت لکه های قهوه ای کمرنگ دیده می شود. بیماری ابتدا از قسمت انتهایی غلاف که نرم تر است. شروع شده و سپس به قسمت های دیگر غلاف گسترش می یابد.

گسترش بیماری بستگی زیاد به شرایط آب و هوایی دارد. در صورتی که آب و هوای منطقه برای رشد سریع گل آذین مناسب باشد، اسپات ها زودتر توسعه یافته و باز می شوند و در نتیجه قسمت های آلوده در برابر هوای خشک قرار گرفته و آلودگی در بین بافت های عمیق تر اسپات ها، گسترش نخواهد یافت. بنابراین تأخیر در رشد سریع و مداوم اسپات ها، زمان توقف آنها بین قاعده آلوده برگ ها را بیشتر و در نتیجه احتمال نفوذ قارچ در میان بافت های اسپات و رسیدن به گل را افزایش می دهد. 

 

عارضه خشکیدگی خوشه خرما  :

علائم عارضه :

عارضه در مرحله تبدیل خلال به رطب ظاهر می شود. پژمردگی ناگهانی میوه ها طی دو الی سه روز و در ادامه، خشکیدن خوشه ها طی یک الی دو هفته از مهم ترین علائم عارضه می باشد. در برخی ارقام (مضافتی) نوارهای قهو ه ای رنگ در بالا (غالباً) و یا زیر محور اصلی خوشه ها دیده می شود.

 

عامل عارضه  :

1.       عوامل آب و هوایی به ویژه دو فاکتور دمای بالا و رطوبت نسبی پایین نقش اصلی را در بروز و تشدید عارضه ایفا می کنند. وزش بادهای گرم و خشک نیز در تشدید عارضه بسیار مؤثر می باشد. در رقم مضافتی عارضه معمولاً در شرایط دمایی بالاتر از ۴۳ درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی کمتر از ۲۵% بوقوع می پیوندد.

2.       چندین گونه قارچ بیماری زا از خوشه های مبتلا به عارضه جداسازی و گزارش شده اند ولی در آزمون های بیماری زا هیچ کدام موفق به ایجاد علائم عارضه نشده اند. در بین قارچ های جدا شده فقط قارچ  به عنوان یک عامل ثانویه زنده تحت تنش های خشکی و گرمایی باعث تشدید عارضه شده است.

 

راهکارهای کاهش خسارت:

v    آبیاری نخلستانهای آلوده به عارضه با دور ۷-۴ روز یکبار بر حسب شرایط منطقه و بافت خاک به ویژه در طول دوره بحران ایجاد عارضه (در خا ک های با بافت سبک آبیاری ۴ روز یکبار و خاک های با بافت سنگین ۷ روز یکبار).

v    پوشش خوشه ها با سبد حصیری در ابتدای مرحله خارک (تغییر رنگ میوه ها) که علاوه بر کاهش خسارت عارضه باعث بهبود خواص میوه گردیده است.

v    حذف یک سوم نوک خوشه ها در مرحله گرده افشانی که علاوه بر کاهش خسارت عارضه باعث بهبود خواص کمی و کیفی  و بازار پسندی میوه ها می گردد.

v    تنظیم نسبت برگ به خوشه به نسبت ۱۰ به ۱، ۸-۶ هفته بعد از گرده افشانی.

v    آرایش مناسب خوشه ۸-۶ هفته بعد از گرده افشانی.

v    میانه کاری با محصولاتی نظیر یونجه، شبدر و سورگوم در کاهش  خسارت عارضه بسیار مؤثر می باشد.

 

v    محلول پاشی با کود سولفات پتاسیم خالص (K2SO4) به نسبت ۵ در هزار به ترتیب ۲، ۶، ۱۰ و ۱۵ هفته بعد از گرده افشانی تؤام با تغذیه بهینه درختان خرما با کودهای پر مصرف (ازت، فسفر، پتاس) و کم مصرف (آهن، روی، مس، منگنز و ….) بر اساس آزمون خاک و به روش چالکود در کاهش خسارت عارضه بسیار مؤثر می باشد.

v    احداث بادشکن در حاشیه باغ های جدید الاحداث.

v    مبارزه به موقع با آفات زیان آور به میوه و خوشه های خرما شامل کنه تارتن خرما، سوسک شاخ دار، زنجرک خرما و کرم میوه خوار

 

به کارگیری راهکارهای فوق به صورت تلفیقی، در قالب طرح پایلوت بررسی نقش عوامل به زراعی در کاهش خسارت عارضه پژمردگی و خشکیدگی خوشه های خرما، در منطقه جیرفت توانسته است خسارت عارضه را از ۵۰% در تیمار شاهد به زیر ۵ درصد در تیمارهای تلفیقی عوامل به باغی کاهش دهد.